Για το ΕΣΠΑ

ΕΣΠΑ 2007 -2013 :

ΚΡΙΤΙΚΗ

Σύμφωνα με τους θεματικούς στόχους που είχαν τεθεί για το ΕΣΠΑ 2007 – 2013, θα έπρεπε τα συγχρηματοδοτούμενα έργα να συμβάλλουν στην οικονομική, κοινωνική και χωρική συνοχή, στην αειφόρο ανάπτυξη, στην ανανέωση και την αύξηση του ιδιωτικού και δημόσιου κεφαλαίου της οικονομίας, να στηρίζουν την αναπτυξιακή διαδικασία, την επιχειρηματικότητα, τις επενδύσεις και την απασχόληση, να προωθούν τον συνολικό εκσυγχρονισμό της χώρας σε μακροχρόνια βάση. Αντίθετα με όσα προβλέπονταν, οι μνημονιακές δυνάμεις, τόσο στο επίπεδο της κεντρικής κυβέρνησης όσο και στο επίπεδο της τοπικής αυτοδιοίκησης, σπατάλησαν τους πόρους του ΕΣΠΑ, εξυπηρετώντας τα συμφέροντα των εργολάβων – φίλων τους και όχι τις ανάγκες των πληττόμενων κοινωνικών στρωμάτων. Είναι χαρακτηριστική η κατάσταση στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας (Π.Κ.Μ.) όπου, παρά τη θριαμβολογία για τη μεγάλη απορροφητικότητα, τα υψηλά ποσοστά ανεργίας και η γενικότερη παραγωγική αποδιάρθρωση της περιοχής αποδεικνύουν ότι η διαχείριση του ΕΣΠΑ έγινε με τρόπο που να ευνοούνται συγκεκριμένα επιχειρηματικά συμφέροντα (κυρίως στο χώρο των εργολάβων δημοσίων έργων – οδικά έργα) και όχι με γνώμονα τη δημιουργία αξιοπρεπών θέσεων εργασίας και την κάλυψη των κοινωνικών αναγκών.

Κωδικός προτεραιότητας
ΔΕΣΜΕΥΣΗ
ΑΠΟΡΡΟΦΗΣΗ
Υποδομές και υπηρεσίες προσπελασιμότητας
307.733.805
56,4%
Ψηφιακή σύγκλιση και επιχειρηματικότητα
734.106.396
83,9%
Αειφόρος ανάπτυξη και ποιότητα ζωής
914.919.800
73,8%
Τεχνική υποστήριξη εφαρμογής
24.416.471
6,8%
ΣΥΝΟΛΟ
1.981.176.471
74,0%

Τα στοιχεία για την απορροφητικότητα συγκεκριμένων κωδικών του ΕΣΠΑ αποδεικνύουν τα παραπάνω:
1. Το 83% των έργων του άξονα «Υποδομές και Υπηρεσίες Προσπελασιμότητας» αφορά σε οδικά έργα και μόνον το 17% σε παρεμβάσεις στο σιδηροδρομικό δίκτυο (σιδηροδρομική γραμμή Πολύκαστρο – Ειδομένη). Τα οδικά έργα δεν εντάσσονται σε ένα συνολικό σχέδιο παραγωγικής ανασυγκρότησης και αφορούν, κυρίως, σε βελτιώσεις σε ήδη υφιστάμενους μεγάλους οδικούς άξονες (Δυτική Εσωτερική Περιφερειακή Οδό Θεσσαλονίκης, Ανισόπεδος κόμβος Κ16 ΠΑΘΕ – Εσωτερική Π.Ο., Π.Ο. Κατερίνης, οδικός άξονας Βέροια – Νάουσα – Σκύδρα, Ποτίδαια – Κασσανδρεία). Εκτός από την αποσπασματικότητά τους, τα οδικά έργα δεν συνέβαλαν ούτε στη μείωση των οδικών ατυχημάτων. Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, το 2013 τα οδικά ατυχήματα μειώθηκαν κατά 1% σε εθνικό επίπεδο αλλά αυξήθηκαν κατά 9% στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας.

Κωδικός προτεραιότητας
ΔΕΣΜΕΥΣΗ
ΑΠΟΡΡΟΦΗΣΗ
Υποδομές και υπηρεσίες προσπελασιμότητας
307.733.805
56,4%
Σιδηρόδρομοι
30.700.000
98,9%
Αυτοκινητόδρομοι
149.517.647
27,4%
Αυτοκινητόδρομοι (ΤΕΝ-Τ)
16.200.000
111,2%
Περιφερειακές/τοπικές οδοί
111.316.158
75,7%

2. Η προώθηση της έρευνας, της καινοτομίας και της επιχειρηματικότητας (ψηφιακή σύγκλιση) έμεινε στα χαρτιά αφού από το σύνολο των δεσμευμένων ποσών  (306.839.337 ευρώ) συμβασιοποιήθηκε το 24,3% και το ποσοστό απορρόφησης είναι μόλις 6,2%. Η αποτυχία στην απορρόφηση κονδυλίων που κατευθύνονται στην έρευνα και την ανάπτυξη, σε μια περιοχή, όπως η Π.Κ.Μ., που διαθέτει δύο πανεπιστήμια, τεχνολογικά εκπαιδευτικά ιδρύματα και σημαντικά ερευνητικά κέντρα είναι ο καθρέπτης της ανικανότητας στον σχεδιασμό και την υλοποίηση για την οποία ευθύνεται η διοίκηση Ψωμιάδη – Τζιτζικώστα.
3. Αποδείξεις για την αποτυχημένη διαχείριση του ΕΣΠΑ αποτελούν και τα αδιάθετα κονδύλια σε συγκεκριμένους θεματικούς στόχους:
Α. Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (υδροηλεκτρική, γεωθερμική κ.ά.): έχουν δεσμευθεί 21.482.353 ευρώ και το ποσοστό ένταξης, συμβασιοποίησης και απορροφητικότητας είναι μηδέν ενώ στην Π.Κ.Μ. υπάρχουν, π.χ., τα γεωθερμικά πεδία της Π.Ε. Σερρών που παραμένουν αναξιοποίητα. Επίσης μηδενικά ποσοστά απορροφητικότητας καταγράφονται στους θεματικούς στόχους για την ανάπτυξη αιολικής ενέργειας (4.882.353 ευρώ), ηλιακής ενέργειας (3.905.882 ευρώ) και βιομάζας (4.882.353 ευρώ).
Β. Βελτίωση ποιότητας αέρα : αναξιοποίητα παρέμειναν 15.000.000 ευρώ.
Γ. Μέτρα για τη βελτίωση της πρόσβασης στην απασχόληση, αύξηση διαρκούς συμμετοχής και προόδου των γυναικών κλπ. : έχουν εκχωρηθεί 5.969.050 ευρώ με το ποσοστό απορρόφησης να είναι μόλις 5,6%.
Δ. Υλοποίηση ενεργειών και προληπτικών μέτρων στην αγορά εργασίας : έχουν εκχωρηθεί  10.500.000 ευρώ και το ποσοστό απορρόφησης είναι μόλις 2,1%.
Ε. Ηλεκτρισμός : έχουν δεσμευτεί 12.000.000 ευρώ και το ποσοστό ένταξης, συμβασιοποίησης και απορρόφησης είναι μηδέν.
Ανάλογα χαμηλά ποσοστά απορροφητικότητας καταγράφονται και στα επιχειρησιακά προγράμματα  «ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΟΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗ» (ποσοστό απορρόφησης 35,2%) και «ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ» (ποσοστό απορρόφησης 3,3%).


ΕΠ «ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΟΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗ
Κωδικός προτεραιότητας
ΕΚΧΩΡΗΣΗ
ΑΠΟΡΡΟΦΗΣΗ
Προστασία ατμοσφαιρικού περιβάλλοντος και αστικές μεταφορές
15.000.000
0%
Πρόληψη και αντιμετώπιση περιβαλλοντικού κινδύνου
25.000.000
33,2%
Προστασία εδαφικών συστημάτων – Διαχείριση στερεών αποβλήτων
9.000.000
99,2%

ΕΠ «ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ»
Κωδικός προτεραιότητας
ΕΚΧΩΡΗΣΗ
ΑΠΟΡΡΟΦΗΣΗ
Πλήρης ενσωμάτωση του ανθρώπινου δυναμικού
5.969.050
5,5%
Διευκόλυνση της πρόσβασης στην απασχόληση
10.500.000
3,4%

Επιπλέον των παραπάνω, σημειώνεται ότι δεν μετρώνται οι θέσεις εργασίας που δημιουργούνται με την υλοποίηση του ΕΣΠΑ καθώς έχει καταργηθεί ουσιαστικά το κριτήριο της δημιουργίας θέσεων εργασίας από τα κριτήρια επιλεξιμότητας. Από τα στοιχεία που υπάρχουν για την υλοποίηση επιχορηγούμενων επενδυτικών σχεδίων (με βάση τον αναπτυξιακό νόμο) προέκυψε ότι δημιουργήθηκαν 185 θέσεις εργασίας με επιχορήγηση 24,5 εκατ. ευρώ (δηλαδή 126 χιλ. ευρώ ανά θέση εργασίας). 

ΟΙ ΘΕΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΥΜΦΩΝΟ ΕΤΑΙΡΙΚΗΣ ΣΧΕΣΗΣ 2014 – 2020

Στις τρεις εγκυκλίους του υπουργείου Ανάπτυξης που έχουν δημοσιευθεί, μέχρι σήμερα, για την κατάρτιση του Συμφώνου Εταιρικής Σχέσης 2014 – 2020 (εφεξής νέο ΕΣΠΑ) καταγράφεται ότι «η βασική πρόκληση για την επόμενη προγραμματική περίοδο είναι η μέγιστη συμβολή των νέων διαρθρωτικών πόρων στην αναστροφή του κλίματος ύφεσης και ταυτόχρονα στην ανάπτυξη της χώρας μέσα από στοχευμένες και πολλαπλασιαστικού χαρακτήρα παρεμβάσεις, σε τομείς που παρουσιάζουν μέγιστη προστιθέμενη αξία για τη χώρα. Βασική στρατηγική επιδίωξη αποτελούν φυσικά η ανάπτυξη, η δημιουργία θέσεων απασχόλησης και η αποκατάσταση της τρωθείσας από την κρίση κοινωνικής συνοχής».
Οι παραπάνω γενικοί στόχοι του νέου ΕΣΠΑ δεν μπορούν να υλοποιηθούν χωρίς ένα σχέδιο παραγωγικής ανασυγκρότησης που θα στηρίζεται στη δημιουργία αξιοπρεπών θέσεων εργασίας και στην προστασία του περιβάλλοντος. Η διαχείριση του νέου ΕΣΠΑ  έχει περιέλθει στις Περιφέρειες που έχουν, σύμφωνα με τον «Καλλικράτη» αρμοδιότητα σε θέματα οικονομικού προγραμματισμού και ανάπτυξης, φυσικών πόρων, ενέργειας, βιομηχανίας, απασχόλησης, εμπορίου, τουρισμού, μεταφορών και επικοινωνιών, γεωργίας, κτηνοτροφίας, αλιείας, υγείας, παιδείας, πολιτισμού, αθλητισμού, δημοσίων έργων, χωροταξίας και περιβάλλοντος. Επιπλέον, είναι γνωστό ότι στη χώρα μας καμία δημόσια ή ιδιωτική επένδυση δεν εκτελείται με πόρους εκτός ευρωπαϊκών προγραμμάτων. Ακόμη και το πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων (Π.Δ.Ε.) προορίζεται για να καλύψει αποκλειστικά την εθνική συμμετοχή στο νέο ΕΣΠΑ. Άλλωστε αυτό εξυπηρετεί και την εφαρμοζόμενη δημοσιονομική πολιτική αφού οι πόροι υλοποίησης του ΕΣΠΑ αποτελούν δημόσιο έσοδο ενώ η περικοπή του Π.Δ.Ε. καταγράφεται ως περικοπή δημοσίων δαπανών.
Επίσης, η πολιτική της εσωτερικής υποτίμησης που επέβαλε η Τρόικα εφαρμόστηκε πλήρως και στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, με αποτέλεσμα τα έσοδα της Π.Κ.Μ. να μειωθούν κατά 70% και να μην μπορεί ούτε στοιχειωδώς να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις της εποχής (μετά την αφαίρεση των ανελαστικών δαπανών απομένουν προς διάθεση για το 2014 μόλις 7 εκ. ευρώ και μάλιστα και για τις 7 περ. ενότητες!).  Αξίζει να σημειωθεί ότι οι Δήμοι και οι Περιφέρειες της Ελλάδας, σύμφωνα με τα στοιχεία του 2010, διαχειρίζονται μόλις το 2,8% του ΑΕΠ και το 5,6% του συνόλου των δημοσίων δαπανών έναντι του 7% του ΑΕΠ και του 33,1% του συνόλου των δημοσίων δαπανών του μέσου όρου της Ευρώπης των 27.
Μέσα σε αυτές τις συνθήκες η διαχείριση των πόρων του νέου ΕΣΠΑ αποκτά κρίσιμη σημασία για την υλοποίηση του σχεδίου αντιμετώπισης της ανθρωπιστικής κρίσης μέσω της παραγωγικής ανασυγκρότησης της Π.Κ.Μ. 
Όμως, από τη μέχρι σήμερα πορεία του Σ.Ε.Σ. 2014 – 2020 προκύπτει  «προχειρότητα» στην κατάρτιση των «βασικών κατευθύνσεων αναπτυξιακής στρατηγικής» που έχει εκπονήσει η Π.Κ.Μ. Όλα τα βασικά οικονομικά στοιχεία στα οποία στηρίχθηκε η παραπάνω μελέτη για τη νέα προγραμματική περίοδο 2014 – 2020 (2η εγκύκλιος) και αφορούν στους τομείς της Ακαθάριστης Προστιθέμενης Αξίας, του Αγροτικό τομέα και της Αλιείας, της Μεταποίηση, του Τουρισμό, των δομών υγείας και εκπαίδευσης έχουν ως τελευταίο έτος αναφοράς το 2008 ενώ ακόμη και τα στοιχεία για την απασχόληση είναι του 2011. Προκειμένου κρύψουν τις ευθύνες της διοίκησης Ψωμιάδη – Τζιτζικώστα παρουσιάζουν μια πλαστή εικόνα της παραγωγικής αποδιάρθρωσης και της κοινωνικής εξαθλίωσης που δεν συμβάλλει στην ορθή διαχείριση των κονδυλίων του νέου ΕΣΠΑ.
Ο προϋπολογισμός του Π.Ε.Π. Κεντρικής Μακεδονίας για την περίοδο 2014 – 2020 ανέρχεται σε 791 εκατ. ευρώ από τα οποία 656 προέρχονται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης και 134 εκατ. ευρώ από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο. Επιπλέον, θα κατανεμηθεί στις Περιφέρειες το 30% των διαθέσιμων πόρων του Ευρωπαϊκού Γεωργικού Ταμείου Αγροτικής Ανάπτυξης και του Ευρωπαϊκού Ταμείου Θάλασσας και Αλιείας. Εκτιμάται ότι το συνολικό ύψος των πόρων που θα διαχειριστεί η Π.Κ.Μ. θα ξεπεράσει τα 1.000 εκατ. ευρώ. Το ποσό αυτό κρίνεται ανεπαρκές καθώς  σημαίνει ότι σε κάθε κάτοικο της Περιφέρειας αντιστοιχούν 530 ευρώ ή 76 ευρώ ετησίως. Με βάση την κατανομή που έχει γίνει (3η εγκύκλιος) τα μεγαλύτερα ποσά (299.622.831 ευρώ και 100.844.570 ευρώ) θα διατεθούν για τους θεματικούς στόχους «Προώθηση των βιώσιμων μεταφορών και άρση των εμποδίων σε βασικές υποδομές δικτύων» και «Διατήρηση και προστασία του περιβάλλοντος και προώθηση της αποδοτικής χρήσης των πόρων». Το ποσό των 86,9 εκατ. ευρώ προορίζεται για τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των μικρομεσαίων επιχειρήσεων.
Ενώ, σύμφωνα με όσα αναφέρονται στην 3η εγκύκλιο «Η στρατηγική που διέπει το νέο ΕΣΠΑ πρόκειται να κλιμακωθεί χρονικά ξεκινώντας εμπροσθοβαρώς με την αντιμετώπιση του οξύτατου προβλήματος της ανεργίας και της αυξανόμενης ανέχειας που μαστίζουν την ελληνική κοινωνία» η τελική κατάληξη είναι ότι «Βασική επιδίωξη της στρατηγικής αποτελεί σημαντικό ποσοστό των πόρων του ΕΣΠΑ, να δράσουν ως καταλύτης για την ενεργοποίηση ιδιωτικών επενδύσεων την επόμενη δεκαετία». Πρόκειται για δογματική επιμονή στη δημιουργία θέσεων εργασίας από τον ιδιωτικό τομέα που δεν επιβεβαιώνεται στατιστικά αλλά εξυπηρετεί τα συμφέροντα του ιδιωτικού κεφαλαίου.  Η πρόταση της Ριζοσπαστικής Αριστερής Ενότητας βρίσκεται στον αντίποδα αυτής της λογικής. Ως νέα διοίκηση της Π.Κ.Μ. θα κατευθύνουμε τους πόρους του νέου ΕΣΠΑ στη δημιουργία θέσεων αξιοπρεπούς εργασίας μέσα από τη χρηματοδότηση συνολικών σχεδίων παραγωγικής ανασυγκρότησης που παράλληλα θα προστατεύουν το περιβάλλον, θα αναδεικνύουν την πολιτιστική κληρονομιά και θα προωθούν μορφές συνεταιριστικής οργάνωσης της παραγωγής και της διακίνησης των προϊόντων. Σύμφωνα με τους βασικούς κανόνες διαχείρισης του Σ.Ε.Σ. 2014 – 2020, οι περιφέρειες θα έχουν τη δυνατότητα να διαμορφώνουν κλαδικές πολιτικές και να συνδέουν, π.χ., την πρωτογενή παραγωγή με τη μεταποίηση ή/ και τον τουρισμό και αυτή η διασύνδεση να αποτελεί κριτήριο επιλεξιμότητας για την ένταξη των έργων.

Στο Σ.Ε.Σ. 2014 – 2020 προβλέπονται πόροι για τους ακόλουθους βασικούς θεματικούς στόχους : Αναβάθμιση λιμένων και διασύνδεσή τους με το σιδηροδρομικό δίκτυο, επέκταση/ εκσυγχρονισμός του μικρού σε έκταση σιδηροδρομικού δικτύου, ενίσχυση της ανάπτυξης βιώσιμων και οικολογικών αστικών μεταφορών (αστικά μέσα μεταφοράς σταθερής τροχιάς), εκσυγχρονισμός και επέκταση των δικτύων μεταφοράς και διανομής ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου.
Στα πλαίσια όμως των μνημονιακών πολιτικών επίκειται άμεση ιδιωτικοποίηση των παραπάνω δημόσιων υποδομών και μέσων..
Η Ριζοσπαστική Αριστερή Ενότητα δεσμεύεται ότι όχι μόνο θα αγωνιστεί, ως νέα διοίκηση της Π.Κ.Μ., για να μην ιδιωτικοποιηθούν οι παραπάνω υποδομές και δίκτυα αλλά και ότι θα αξιοποιήσει τους διαθέσιμους πόρους του Σ.Ε.Σ. 2014 – 2020 για την αναβάθμισή τους ώστε να εξυπηρετούν με τον καλύτερο τρόπο τις κοινωνικές ανάγκες και όχι την κερδοσκοπία του κεφαλαίου.